Krakowska Akademia Administracja Publiczna 2006/2007

MaG · Gość

I. Przedsiębiorstwem państwowym (p.p.) nazywamy jednostkę organizacyjną będącą osobą prawną, którą rejestruje się w rejestrze przedsiębiorców KRS. Oznacza to, że podmiotowość uzyskuje z chwilą wpisania do rejestru. Dodatkowo należy pamiętać o jego statusie przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa państwowe można pogrupować jako przedsiębiorstwa:
• Działające na zasadach ogólnych
• Użyteczności publicznej, które służą nieprzerwanemu zaspakajaniu bieżących potrzeb ludności. Zakres przedmiotowej działalności został przykładowo wskazany w art. 6 ust. 1 u.p.p
• Działające na podstawie przepisów szczególnych lub/i do których stosuje się przepisy o p.p. w ograniczonym zakresie (np. podległe Ministrowi Obrony Narodowej wykonujące w przeważającej części zadania na potrzeby obronności i bezpieczeństwa Państwa; lub też „Porty Lotnicze” lub do nie dawna „Poczta Polska”)
• Międzynarodowe
• O szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwowej – wskazanych w rozporządzeniu RM z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie określenia przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek skarbu państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. 2005 nr 15, poz. 123 ze zm.) – Oprócz wskazania jsSP są to p.p. np. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu; Bank Gospodarstwa Krajowego; Biuro Studiów i Projektów Łączności w Warszawie; Stocznia Marynarki Wojennej w Gdyni

P.p są tworzone co do zasady przez:
• naczelne organy administracji państwowej,
• centralne organy administracji państwowej,
• Narodowy Bank Polski,
• banki państwowe – Bank Gospodarstwa Krajowego

Ww. podmioty są w myśl ustawy o p.p. organami założycielskim i to one podejmują akt o utworzeniu przedsiębiorstwa, który określa jego nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania. Utworzenie p.p. musi być poprzedzone postępowaniem przygotowawczym, które ma na celu zbadanie i ocenę przydatności i niezbędności utworzenia p.p.

Organami p.p. są:
1) Dyrektor – jako organ zarządzający i reprezentujący p.p. na zewnątrz
2) Rada pracownicza
3) Ogólne zebranie pracowników (delegatów)

Dyrektor jest powoływany jest przez radę pracowniczą. Jednakże pierwszego dyrektora w nowo organizowanym p.p., oraz w p.p. użyteczności publicznej powołuje organ założycielski. Kompetencje odwoływania dyrektora w p.p. użyteczności publicznej również przysługuje organowi założycielskiemu. Dyrektora powołuje się na okres 5 lat lub na czas nieokreślony. Jego odwołanie następuje o ile rada pracownicza tak postanowi, po uzyskaniu zgody organu założycielskiego. Art. 37a wskazuje kompetencje odwołania dyrektora przez organ założycielski. Dyrektor ma kompetencje powoływania i odwoływania za zgodą rady pracowniczej jego zastępcę i głównego księgowego p.p.
Dyrektora możne zastąpić Tymczasowy Kierownik, w pewnych wskazanych ustawowo przypadkach (np. śmierci lub rezygnacji pełniącego funkcję dyrektora); jak również organ założycielski może powierzyć zarządzanie przedsiębiorstwem państwowym osobie fizycznej lub prawnej. Inicjatywa przysługuje oprócz organowi założycielskiemu, również radzie pracowniczej.

Rada pracownicza składa się z 15 członków i wybierana jest przez pracowników w wyborach powszechnych, bezpośrednich, równych i tajnych. Kadencja rady trwa 2 lata. Zakres kompetencji rady można podzielić na 3 główne obszary:
• Stanowiące (m.in. uchwalanie oraz zmiana planu rocznego przedsiębiorstwa, podejmowanie uchwał w sprawie łączenia albo podziału przedsiębiorstwa, lub w sprawie inwestycji)
• Opiniodawcze (w sprawach niewymagających uchwały rady ustawa przewiduje dość szeroki zakres wyrażania opinii w stosunku do podejmowanych przez kierownictwo działań,
• Kontrolne (radzie przysługuje również kontrola całokształtu działalności przedsiębiorstwa, ze szczególnym uwzględnieniem dbałości o racjonalną gospodarkę mieniem),

Zakres kompetencji ogólnego zebrania pracowników (delegatów) ogranicza się do: uchwalania statutu p.p., podziału zysku przeznaczonego dla pracowników, oceniania rocznej pracy rady pracowniczej, podejmowanie wieloletnich planów p.p., wyrażania opinii we wszystkich sprawach p.p.
Ogólne zebranie delegatów jest organem w p.p., w których jest zatrudnionych więcej jak 300 pracowników

II. Komercjalizacja polega na przekształceniu p.p. w jednoosobową spółkę kapitałową Skarbu Państwa (jsSP). Komercjalizacja trwa od dnia podpisania przez ministra właściwego ds. Skarbu Państwa (MSP) aktu komercjalizacji – do dnia wpisu spółki do rejestru przedsiębiorców w KRS. Akt komercjalizacji zastępuje czynności określone w k.s.h., poprzedzające złożenie wniosku o wpisanie spółki do rejestru.
Komercjalizację p.p. dokonuje MSP:
a) na wniosek organu założycielskiego,
b) na wniosek organów przedsiębiorstwa (dyrektora i rady pracowniczej),
c) z własnej inicjatywy,
d) organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego lub jego związku na obszarze którego znajduje się siedziba p.p.. W tym celu organ JST podejmuje stosowną uchwałę. (tzw. komercjalizacja w celu komunalizacji)

Proces komercjalizacji (komunalizacji) kończy się wraz z ustaleniem (podjęciem):
• statutu spółki,
• kapitału zakładowego,
• imion i nazwisk członków organów korporacyjnych pierwszej kadencji
Dniem komercjalizacji jest pierwszy dzień miesiąca przypadającego po wpisaniu spółki do rejestru przedsiębiorców KRS. Od tego momentu spółka działa na podstawie k.s.h., o ile ustawa nie stanowi inaczej
Nowopowstała spółka wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było p.p., bez względu na charakter prawny tych stosunków (tzw. sukcesja generalna).

Istnieją wyłączenia niektórych p.p. z procesu komercjalizacji. Są to:
a) postawione w stan likwidacji lub upadłości,
b) wykonujące prawomocne decyzje o podziale lub łączeniu p.p.,
c) w stosunku do których toczy się postępowanie układowe lub bankowe postępowanie ugodowe,
d) zarządzanych na podstawie umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem,
e) p.p. w stosunku do których wydano zarządzenie o prywatyzacji bezpośredniej,
f) wykonujących działalność gospodarczą z zakresu międzynarodowego transportu morskiego.
III. Prywatyzacja w ujęciu systemowym oznacza najogólniej rzecz biorąc rodzaj przekształcenia struktury własności mienia państwowego w mienie prywatne. Nie chodzi jednak o sam fakt przeniesienia pierwiastka własności z publicznego na prywatny, ale o aktywizację ekonomiczną majątku, który może (lub nie jest) efektywnie zarządzany przez administrację publiczną. Priorytetem tych działań jest wzmożenie wydajności (wytwórczej, produkcyjnej etc.) przekazanego mienia. Pośrednim skutkiem takiego działania będzie m.in. zwiększenie realnej konkurencji; umocnienie rynku kapitałowego oraz wzmocnienie polityki fiskalnej państwa (większe wpływy podatkowe).

W ujęciu ustawowym [Ilekroć w niniejszym konspekcie mowa o „ustawie”, należy to rozumieć jako ustawę z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (t. jedn. Dz. U. z 2002 r. nr 171 poz. 1397 ze zm.)] prywatyzacja to obejmowanie akcji (lub udziałów) w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowej spółki Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne państwowe osoby prawne (art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy) albo na zbywaniu należących do Skarbu Państwa akcji w spółkach (art. 1 ust. 2 pkt 1a). Za prywatyzację uznaję się także:

a) rozporządzenie wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego (Prywatyzowane i komercjalizowane mogą być też jednostki badawczo – rozwojowe na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 25 lipca 1985 roku o jednostkach badawczo – rozwojowych (t.j. Dz. U. z 2001 r. nr 33, poz. 388 ze zm.)) lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji na zasadach określonych ustawą przez sprzedaż przedsiębiorstwa (Przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 kodeksu cywilnego, zostaje zbyte w trybie przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia - art. 48 ustawy);

b) wniesienie mienia przedsiębiorstwa do spółki kapitałowej w trybie rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Do nowo powstałej spółki akcjonariusze (udziałowcy) inni niż SP powinni wnieść wkłady na pokrycie co najmniej 25% kapitału zakładowego (art. 49-50 ustawy)

c) oddania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania (np. w dzierżawę lub użytkowanie), jeżeli zostaną spełnione łączenie warunki określone w art. 51 ust. 1 i art. 52 ustawy.

Istnieją następujące rodzaje prywatyzacji:
1) Pośrednia – polega na zbywaniu akcji w imieniu Skarbu Państwa przez ministra właściwego ds. Skarbu Państwa. Zbywanie odbywa się w trybie (art. 33 ust. 1 ustawy):
• Oferty ogłoszonej publicznie;
• Rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia
• Przyjęcia oferty w odpowiedzi na wezwanie ogłoszone na podstawie art. 72-74 lub art. 91 ust. 6 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o ofercie publicznej i wprowadzaniu instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2005 r. nr 184 poz. 1539 ze zm.)
• Aukcji ogłoszonej publicznie, jeżeli przedmiotem zbycia są akcje (lub udziały) spółki, w której Skarb Państwa posiada nie więcej jak 10 % kapitału zakładowego, a cena sprzedaży nie jest niższa od wartości księgowej akcji.
Nie jest to katalog zamknięty sposobów zbycia zasobu akcyjnego Skarbu Państwa, gdyż na mocy art. 33 ust. 3-4 Rada Ministrów wyrazić zgodę na zbycie akcji (udziałów) w innym trybie, lub wnieść akcje należących do Skarbu Państwa do innej jednoosobowej spółki Skarbu Państwa, w zamian za objęcie akcji w podwyższonym kapitale zakładowym.
Akcje w imieniu Skarbu państwa zbywa minister właściwy ds. Skarbu Państwa.

2) Bezpośrednia – polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego poprzez sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki lub oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.
Przekazanie przedsiębiorstwa nowemu właścicielowi, który staje się następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego objętego prywatyzacją bezpośrednią, wiąże się z przejęciem wszystkich zobowiązań i wierzytelności przekształconego przedsiębiorstwa państwowego ujawnionych w bilansie zamknięcia przedsiębiorstwa.
Prywatyzacji dokonuje organ założycielski, który – za zgodą ministra właściwego ds. Skarbu Państwa, wydaje zarządzenie o prywatyzacji bezpośredniej i ustanawia pełnomocnika ds. prywatyzacji.

3) W drodze podwyższenia kapitału – polega na obejmowaniu akcji (udziałów) w podwyższonym kapitale zakładowym jsSP, powstałych w wyniku komercjalizacji, nie będących państwowymi osobami prawnymi (Patrz: art. 257-259 i art. 431-433 k.s.h.).

IV. Szczególnym rodzajem przekształceń własnościowych w ramach mienia państwowego jest wniesienie p.p. do jsSP. Zgodnie z art. 20a-20f ustawy, MSP może wydać zarządzenie w celu dokonania ww. czynności. Możliwe jest to o ile:
a) p.p. posiada fundusze własne niższe aniżeli minimalna wartość kapitału zakładowego spółki z o.o. (50 000 złotych),
b) wartość aktywów p.p. jest równa co najmniej wartości kapitału zakładowego o którym mowa w pkt a).
Przedmiotowe działania nie są prywatyzacją bezpośrednią w rozumieniu ustawy.